Dünyada Kooperatifler, Uluslararası Kooperatifler Birliği (ICA) ve Uluslararası Tarım Kooperatifleri Örgütü (ICAO)
Kooperatifçilikte uluslararası örgütlenme çok eski yıllara dayanmaktadır. Dünyadaki en eski uluslararası örgütlerden biri Uluslararası Kooperatifler Birliğidir (ICA). Günümüzde bile kurulan bölgesel seviyedeki bazı uluslararası örgütler ICA çatısı altında yer almayı tercih etmektedirler.
Kooperatifler ulusal faaliyet alanları dururken neden uluslararası örgütlenmeyi seçmişler diye düşünecek olursanız. 19 yüzyılın ikinci yarısından sonra dünyada yaşanan sanayi devrimi ile birlikte kooperatifçilik hareketinin büyümesi, beraberinde ticaretin gelişmesine ve finans ihtiyaçlarının artmasına yol açmıştır. Bu gelişme süreci sonunda diğer ülkelerdeki kooperatiflerle ticari ilişkiler kurulmasına ve kooperatifçilik ile ilgili bilgi değişimi ihtiyaç duyulmuştur. Ayrıca kooperatifçilik prensiplerin uluslararası bir kimlik kazandırma ve dünyadaki kooperatiflerin ihtiyaçlarına göre prensipleri şekillendirme fikri ortaya çıkmış ve böylece kooperatiflerin uluslararası güç birliğine gitme süreci başlamıştır.
Kooperatifler 115 yıl önce sadece ulusal çizgide kalmayıp, uluslararası düzeyde işbirliğinin temelini atmışlardır. 19-22 Ağustos 1895 tarihleri arasında 14 ülkeden 200 temsilcinin katılımı ile Londra Kooperatif Kongresinde bir araya gelen Avrupa kooperatif liderleri aldıkları karar sonucunda ICA çatısı altında bir araya gelmişlerdir. Belçika, Fransa, Danimarka, Hollanda, Macaristan, İsviçre, ABD, Avustralya, Hindistan, Arjantin, Sırbistan ve İtalya’dan toplam 12 ülkeden delege ve Avusturya ve Rusya’da konuk olarak temsilciler katılmışlardır. Tabii 28-31 Ekim 1896 tarihleri arasında Paris’te düzenlenen ikinci ICA kongresinde Almanya’da yerini almış, bu defa 15 ülkeden 398 delege kongreye katılmıştır.
Birinci kongrede ICA’nın yapılaşması, kooperatifçilik ilkeleri ve gelir paylaşımı, kooperatif bankacılığı ve tarım kooperatifleri konularında görüşmeler yapılırken, ikinci kongrede Kooperatifçilik uygulamaları, kooperatifler arası ticaret, basının rolü, uluslar arası kooperatifçilik festivali, kooperatifçilik eğitimi ve kredi kooperatifçiliği konuları ele alınmıştır.14-17 Eylül 1897’de Hollanda Delf’de yapılan üçüncü ICA kongresinde ise diğer konular yanında kadınların kooperatifçiliğe katılımı konusu ele alınmıştır.
Son yıllarda yapılan kongrelerde ise küresel ısınma sonucu ortaya çıkan iklim değişikliğine karşı tedbirler alınması bakımından çevre ve enerji konuları ile dünyada yaşanan küresel ekonomik krizin daha da artırdığı fakirlik ve yoksulluğa çareler bulunması konuları görüşülmeye başlanmıştır. Tabii ki kooperatiflerden bu konulara önem vermeleri ve sorumluluklarını yerine getirmeleri istenmiştir. Nitekim ICA’nın Birleşmiş Milletlere ve Dünya Çalışma Teşkilatına (ILO) getirdiği önerilerin etkisi ile de 2012 yılı Birleşmiş Milletler tarafından Dünya Kooperatifçilik Yılı ilan edilmiş, Birleşmiş milletler üye ülkelerden bu yılı kutlamalarını ve konuyla ilgili çalışmalar yapmalarını istemiştir.
ICA’nın Merkezi Brüksel’dir. Bugün Nisan 2018 verilerine göre örgüte 107 ülkeden 308 örgütün üyedir. Örgüte üye örgütlerin çatısı altındaki 2,6 milyon kooperatifin 1,2 milyardan fazla ortağı bulunmaktadır. Örgüt üyesi 300 büyük kooperatifin yıllık cirosu 2017 verilerine göre 2,1 trilyon ABD dolarıdır. 280 milyon insan kooperatiflerde istihdam edilmektedir. Bu rakam dünya istihdamının yaklaşık %10’unua karşılık gelmektedir. Örgüt her yıl düzenli olarak mali genel kurulunu, 4 yılda bir seçimli genel kurulunu gerçekleştirmektedir. ICA En son genel Kurulunu Malezya, Kuala Lumpur’da 2017 yılında gerçekleştirmiştir. ICA kooperatifleri uluslararası düzeyde temsil eden dünyanın en büyük sivil toplum örgütüdür.
ICA bünyesinde çeşitli sektörlerde faaliyet gösteren kooperatifler bulunmaktadır. Bu kooperatifler ICA çatısı altındaki sektör örgütleri içinde yer almakta ve faaliyetler yürütmektedirler. Bunlar başta tarım olmak üzere bankacılık, balıkçılık, sağlık, konut, sanayi, sigorta, eğitim, emek, taşımacılık, enerji, turizm, tüketim ve diğer birçok dalda faaliyet göstermektedirler.
ICA küresel, bölgesel, sektörel ve tematik düzeyde örgütlenmiş küresel bir ağ oluşturma örgütüdür. Aşağıda sıralanan hedefler çerçevesinde faaliyet göstermektedir.
a) Karşılıklı yardımlaşma ve demokrasi ilkelerine bağlı olarak dünya kooperatifçilik hareketini desteklemektedir.
b) Kooperatifçilik ilke ve değerlerini korumakta ve desteklemektedir.
c) Üye örgütleri arasındaki ekonomik ve diğer karşılıklı yarar ilişkilerinin geliştirilmesini sağlamaktadır.
d) Sürdürülebilir insani gelişmeyi ve buna bağlı olarak kişilerin ekonomik ve sosyal gelişimlerini destekleyerek uluslararası barış ve güvenliğe katkıda bulunmaktadır.
e) Kooperatifçilik hareketi içinde karar alma mekanizmalarında ve faaliyetlerde kadın- erkek eşitliğini savunmaktadır.
f) ICA herhangi bir politik veya dini örgüte bağlı değildir. Bütün faaliyetlerinde bağımsızlığını korumaktadır.
ICA küresel, bölgesel, sektörel ve tematik düzeylerde aşağıdaki gibi yapılanmıştır:
1. Merkez Ofis (Brüksel)
2. Dört bölge
2.ICA Afrika ICA Amerika ICA Asya- Pasifik ICA Avrupa (Avrupa Kooperatifleri Birliği olarak da bilinen tüzel kişilik)
3. Küresel ve bölgesel sektörel örgütler
4. Tematik komiteler.
ICA deneyimlerin paylaşıldığı bir üst örgüt olarak ve kooperatifçiliğin gelişmesi konularında araştırmalar ve incelemeler yaptırmakta, istatistikler tutmaktadır. Elde ettiği tüm dökümanları ilgililerle ve üyeleri ile paylaşmaktadır. Kooperatifçiliğin gelişmesi için kooperatifler arasında koordinasyon sağlamaktadır. Kooperatifçiliğin önemine inanan Birleşmiş Milletler Örgütü gibi küresel ve bölgesel kurumlarla ve diğer resmi ve sivil toplum örgütleriyle işbirliği yapmaktadır.
ICA yapısında 8 sektörel örgüt bulunmaktadır.
Uluslararası Tarım Kooperatifleri Örgütü (ICAO) Uluslararası Kooperatif Bankaları Birliği( ICBA) Dünya Tüketici Kooperatifleri (CCW) Uluslararası Balıkçılık Kooperatifleri Örgütü (ICFO) Uluslararası Sağlık Kooperatifleri Örgütü (IHCO) Uluslararası Konut Kooperatifleri Örgütü (ICA Housing)Uluslar arası Sigorta Kooperatifleri Federasyonu (ICMIF) Uluslar arası Endüstri, Sanat ve Hizmet Kooperatifleri Örgütü’dür (CICOPA).
Ülkemizde de ICA’ye Üye Örgütlerimiz bulunmaktadır Bunlar;
Türk Kooperatifçilik Kurumu, Tarım Kredi Kooperatifleri Merkez Birliği, Türkiye Milli Kooperatifler Birliği,Pancar Ekicileri Kooperatifleri Birliği ve Türkiye Ormancılık Kooperatifleri Merkez Birliği’dir.
Bu örgütlerden, ilk üye Türk Kooperatifçilik Kurumu 1969 yılında, Tarım Kredi Kooperatifleri Merkez Birliği 1987 yılında, Türkiye Milli Kooperatifler Birliği 2000 yılında ve Türkiye Ormancılık Kooperatifleri Merkez Birliği (ORKOOP) 2014 yılında ICA’ya üye olmuştur. Özetle ülkemizde 5 örgüt ICA üyesidir.
Uluslararası Tarım Kooperatifleri Örgütü (ICAO) ve Önemi
Dünyada kooperatifçilik hareketinin en yaygın olduğu sektör tarım sektörüdür. Bu nedenle kooperatifçilik hareketi içinde tarımsal amaçlı kooperatifler gerek sayısal gerekse mali yönden ekonomik ölçekleri yüksek olan örgütlerdir. Bu örgütlerden bazıları gerek ülkelerinde gerekse dünya çapında önemli ekonomik büyüklüklere sahiptir.
Kooperatiflerin üst örgütü olan Uluslararası Kooperatifler Alyansı’nın da (ICA) kuruluş dönemindeki en temel örgütlerden birini tarımsal amaçlı kooperatifler oluşturmuştur. Nitekim 1895 yılında toplanan ICA’nın Londra’da yapılan birinci kongresinin konularından biri tarımsal amaçlı kooperatifler olmuştur. ICA’nın başlangıçta tek çatı altında bir araya getirdiği kooperatiflerin, sayısının ve çeşitlerinin yıldan yıla artması, sektörel örgütlenmeyi zorunlu hale getirmiş ve 1951 yılında Uluslararası Tarım Kooperatifleri Örgütü (ICAO) kurulmuştur.
ICA çatısı altında bulunan kooperatiflerin %36’sını tarımsal amaçlı kooperatifler oluşturmaktadır. 2009 yılı itibariyle ICA’nın yeniden yapılanmaya gitmesi nedeniyle bugün 87 civarında olan tarımsal amaçlı kooperatiflerin 30 ülkeden 38’i ICAO’ya üye görülmektedir. Bu sayı artmaktadır. Ülkemizden ICAO’ya üye örgütler Türkiye Ormancılık Kooperatifleri Merkez Birliği’dir (OR-KOOP). Tarım kredi Kooperatifleri Merkez Birliği (TKK) ve Tarım Kooperatifleri Merkez Birliğidir. Ülkemiz örgütün Avrupa kıtası içinde yer almaktadır.
ICAO ICA’nın en aktif sektörel örgütlerinden biridir. Örgüte üye çok güçlü kooperatifler bulunmaktadır. Bu kooperatifler her ne kadar ICAO çatısı altında olsa da tarımın her alanın da faaliyet göstermektedirler. Kore’de, İngiltere’de, Japonya’da, ABD’de, Kanada’da, Hindistan’da, Almanya’da ve birçok ülkede kooperatifler bir üst örgüt çatısı altında yaygın şekilde hizmet veren danışmanlık, girdi temini, ürün işleme ve depolama tesislerine, ürün sertifikasyon birimlerine, alışveriş merkezlerine, bankalara sahiptirler. Bu kooperatifler hizmetlerini yerelde en küçük birimlere kadar götürmektedirler. Bu faaliyetleri ile ortaklarına olduğu kadar tüketicilere de faydalı olmakta, pazarda dengenin kamu menfaatleri adına korunmasına destek olmaktadır.
ICAO üyeleri arasındaki işbirliğine ve ilişkilerin geliştirilmesine önem vermektedir. Bu amaçla kooperatifçilik ile ilgili seminerler ve atölye çalışmaları gibi uluslararası toplantılar düzenleyerek üyeleri arasında deneyimlerin aktarılması ve teknik işbirliği konularında faaliyet göstermektedir. Dünyada ve ülkelerde gıda güvenliğinin sağlanması amacıyla gelişmekte olan ülkeler ile tarımsal işbirliğinin kurulmasını teşvik etmektedir. Tarım ürünlerinin pazarlamasının geliştirilmesi için çalışmalar yapmaktadır. Çevrenin korunması için somut eylemlerde bulunmakta ve çalışmaları desteklemektedir.
ICAO tarım ve kırsal kesim konularında üyelerini uluslararası platformlarda sektörel olarak temsil etmektedir. Sektörle oluşturulan görüşleri ve önerileri aktarmaktadır. Başta bağlı bulunduğu Uluslararası Kooperatifler Alyansı olmak üzere (ICA) Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), Dünya Ticaret Örgütü Birleşmiş Milletler (WTO), AB Tarım Kooperatifleri Komitesi (COGECA),Uluslararası Tarım Üreticileri Federasyonu (IFAP) ve Avrupa Konfederasyonu ve tarım sektöründeki diğer meslek grupları ile yakın şekilde çalışmalar yürütmektedir.
ICA Genel Kurul Süreci ile ayni dönemler içinde 4 yılda bir Genel Kurul yapılmaktadır. Yönetimi bir başkan, 4 bölgeden birer başkan yardımcı ile Avrupa ve Asya pasifik bölgesinden birer yönetim kurulu üyesi olmak üzere toplam 7 kişidir. 16-20 Kasım 2009 tarihinde İsviçre/Cenevre’de yapılan Genel Kurulda ülkemizden ilk defa ICAO Yönetim kuruluna ülkemizden bir kooperatif lideri, Türkiye Ormancılık Kooperatifleri Merkez Birliği (OR-KOOP) Genel başkanı Cafer YÜKSEL Avrupa kıtasını temsilen Yönetim Kuruluna seçilmiştir. Son olarak 2017 yılında Malezya’da gerçekleştirilen ICAO Genel Kurulunda bu göreve 2017-2021 tarihleri içinde yine seçilmiştir.
Ayrıca 2017 Yılında Malta’da gerçekleştirilen ICA Cooperative Europe Genel Kurulunda örgütün yönetimine ORKOOP Eğitim, Araştırma ve Dış İlişkiler Koordinatörü Ünal ÖRNEK seçilmiştir.
Kaynaklar:
https://ica.coop/en/the-alliance/about-us
https://coopseurope.coop/
http://icao.coop/sub1/sub1.php?smenu=sub1&stitle=subtitle1_1